Aktywa i pasywa w działalności gospodarczej - najważniejsze informacje

fot. pixaby.com/CC creative commons

Każde przedsiębiorstwo rozliczające się w ramach pełnej księgowości zobowiązane jest do przygotowania raz w roku bilansu czyli zestawienia aktywów i pasywów. Pojawia się zatem pytanie czym są i jak rozróżnić pasywa i aktywa. Odpowiedź na to pytanie przedstawimy w dzisiejszym artykule Bizin.pl.

Czym są aktywa i pasywa?

Definicje aktywów i pasywów znajdują się w Ustawie o rachunkowości. Zgodnie z ustawą aktywa to "kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych". 

Pasywa z kolei to źródło pochodzenia środków gospodarczych. Pod ich pojęciem należy rozumieć źródła finansowania, dzięki którym można było zaopatrzyć firmę w aktywa.  Dzięki analizie pasywów można zweryfikować, jak sfinansowano aktywa. Zgodnie z prawem, pasywa przedstawia się w zgodzie ze stopniem wymagalności.

Do podstawowych przykładów pasywów można zaliczyć akcje, udziały, kapitał zakładowy, zobowiązania finansowe zaciągnięte przez firmę.

Rodzaje aktywów

Aktywa zgodnie z Ustawą o rachunkowości klasyfikowane są według sposobu ich upłynnienia w gotówkę. W bilansie wyróżnia się zatem aktywa trwałe, których wymiana na gotówkę w krótkim czasie jest niemożliwa oraz aktywa obrotowe, których upłynnienie jest zdecydowanie prostsze.

Aktywa trwałe

Aktywa trwałe to zasoby, które należą do firmy przez minimum 12 miesięcy od dnia bilansowego i wyróżniają się niskim stopniem upłynnienia. Aktywa trwałe można podzielić na wartości niematerialne i prawne, koszty zakończenia prac rozwojowych, wartość firmy, inne wartości niematerialne i prawne oraz zaliczki na wartości niematerialne i prawne. 
Wartości niematerialne i prawne to autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje i koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych oraz know-how.

Kolejnym elementem są rzeczowe aktywa trwałe. Są to aktywa trwałe, które mają przewidywany okres ekonomicznej użyteczności wynoszący dłużej niż rok. Powinny być kompletne i w pełni zdatne do eksploatacji. Na środki trwałe składają się grunty, budynki, lokale, prawa do lokali i obiekty inżynierii wodnej i lądowej, urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu oraz inne środki trwałe. 

Wśród aktywów trwałych rozróżnia się także długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Aktywa obrotowe

Drugą kategorią aktywów są aktywa obrotowe. Aktywa rzeczowe muszą być przeznaczone do zużycia bądź sprzedaży w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego; aktywami rzeczowymi obrotowymi są materiały nabyte w celu zużycia ich na własne potrzeby i zdatne do sprzedaży w stanie nieprzetworzonym.

Obejmują one m.in.:

• nieruchomości w tym wszelkiego rodzaju grunty 
• budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej 
• urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu,
• oraz inne rzeczy takie jak narzędzia, przyrządy, ruchomości, wyposażenie, inwentarz żywy.

Aktywa finansowe  muszą być płatne i wymagalne bądź nadające się do zbycia w okresie 12 miesięcy od dnia bilansowego bądź daty ich złożenia, wystawienia lub nabycia. Z uwagi na kryterium czasu, aktyw finansowe dzieli się na:

• długoterminowe,
• krótkoterminowe. 310960
• należności krótkoterminowe - są to zazwyczaj należności za realizację dostaw bądź usług, które są wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego. Dzielą się one na m.in.:
• należności krótkoterminowe od jednostek powiązanych oraz
• należności krótkoterminowe od jednostek pozostałych.
• rozliczenia międzynarodowe - muszą trwać nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. 

Co to są pasywa?

Pasywa informują o źródle finansowania aktywów. Dzięki tym informacjom można dowiedzieć się z jakich źródeł dany podmiot gospodarczy pozyskał środki finansowe na zaopatrzenie się w aktywa. Pasywa dzielone są przede wszystkim na kapitał własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.

Kapitał własny

Kapitał własny dzieli się na:

• kapitał podstawowy - najważniejszy kapitał własny. Jego wysokość powinna być określona w umowie spółki oraz wyszczególniona w rejestrze,
• kapitał zapasowy – powstaje w wyniku nadwyżki ceny nad wartością nominalną akcji bądź już w trakcie funkcjonowania spółki, gdy zwiększa się kapitał zapasowy co roku za pomocą zatrzymywanego przez spółkę częściowo zysku netto,
• kapitał z aktualizacji wyceny - do jego utworzenia dochodzi w momencie, gdy następuje przeszacowanie środków trwałych oraz inwestycji długoterminowych,
• pozostałe kapitały, rezerwowe - tworzą je spółki akcyjne, aby pokryć straty bądź zobowiązania finansowe wobec innych podmiotów gospodarczych.

Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

Do kategorii zobowiązań i rezerw na zobowiązania zalicza się ten kapitał, którego udzielono przedsiębiorstwu na wskazany czas. Po jego upływie musi on być zwrócony. 
Korzystanie z tego typu kapitału wiąże się z koniecznością uiszczenia określonych opłat. Do momentu, gdy kapitał nie zostanie zwrócony kredytodawcy, zalicza się go do grona zobowiązań. Zobowiązania dzielone są na długoterminowe oraz krótkoterminowe.