Czym jest egzekucja administracyjna i kogo dotyczy?

Egzekucja administracyjna to postępowanie oraz środki przymusu, które stosowane są przez organy administracyjne w celu wyegzekwowania obowiązkowych danin i należności. Egzekucja została uregulowana w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zawiera szczegółowy opis procesu dotyczący egzekucji administracyjnej, zakres przedmiotowy oraz postępowanie zabezpieczające. 

Egzekucja administracyjna – na czym polega?

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje na wniosek wierzyciela oraz wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. Składany wniosek musi być przygotowany według wzoru ustalonego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Zgodnie z treścią art. 26 par. 5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.

Aby egzekucja administracyjna była w ogóle możliwa, tytuł wykonawczy musi zawierać niezbędne elementy do których zalicza się:

• oznaczenie wierzyciela
• oznaczenie osoby zobowiązanej
• przedmiot egzekucji
• wskazanie zabezpieczenia należności pieniężnych hipoteką przymusową
• wskazanie podstawy prawnej postępowania egzekucyjnego
• datę wystawienia tytułu egzekucyjnego

Podczas czynności egzekucyjnych organ egzekucyjny dokonuje badania dopuszczalności egzekucji. Oznacza to, że nie bada on zasadności tytułu wykonawczego, a jedynie czy prowadzona egzekucja administracyjna dotyczy właściwego obowiązku administracyjnego oraz czy koszty prowadzenia postępowania egzekucyjnego w administracji nie przewyższają wartość egzekwowanych należności. Decydując się na prowadzenie egzekucji administracyjnej, należy liczyć się z kosztami z nią związanymi. Ich wysokość uzależniona jest od rodzaju czynności egzekucyjnej oraz przedmiotu egzekucji. Koszty mieszczą się w przedziale od 1% do 10% wartości przedmiotu egzekucji. Ich szczegółowe wartości znajdują się w rozdziale 6 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. 

W procesie egzekucyjnym możliwe jest wniesienie zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym, co jest wynikiem np. przedawnienia się wierzytelności czy spłacenia jej części w trakcie postępowania. Dopuszczalnym jest również wnioskowanie o wyłączenie przedmiotu spod egzekucji, jeśli właścicielem jest osoba inna niż zobowiązany. Do czasu podjęcia decyzji przez organ egzekucyjny o wyłączeniu przedmiotu spod egzekucji przedmiot ten nie może zostać sprzedany oraz nie ma możliwości dysponowania prawami majątkowymi.

Przedmiot egzekucji

Egzekucję administracyjną można prowadzić z następujących obowiązków:

• podatki, opłaty i inne należności opisane w Ordynacji podatkowej
• grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej
• wynagrodzenia za pracę
• świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej
• środki zgromadzone na rachunkach bankowych
• prawa wynikające z instrumentów finansowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych
• prawa wynikające z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych
• autorskie prawa majątkowe i prawa pokrewne oraz prawa własności przemysłowej
• inne prawa majątkowe
• ruchomości
• nieruchomości

Egzekucja administracyjna obowiązków wymienionych powyżej jest możliwa wyłącznie na podstawie decyzji, postanowień lub orzeczeń wystawionych przez właściwe organy, a w przypadku organów administracji publicznej wynika z przepisów prawa.

W art. 3a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przedstawiona jest możliwość dochodzenia należności bez konieczności wydawania decyzji, o ile wynikają one z przepisów prawa, czyli np. są to zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, zaliczki na podatek dochodowy od osób prawnych, długi celne oraz podatki wykazane w zgłoszeniu celnym czy składki na ubezpieczenie społeczne. W tym przypadku podstawą wynikającą z mocy prawa jest odpowiednio poniższy dokument:

• zeznanie lub deklaracja złożona przez podatnika lub płatnika
• zgłoszenie celne złożone przez zobowiązanego
• deklaracja rozliczeniowa złożona przez płatnika składek na ubezpieczenie społeczne

Kto może prowadzić postępowanie egzekucyjne w administracji?

Zgodnie z przepisami prawa możliwe jest prowadzenie egzekucji administracyjnej z obowiązków pieniężnych lub niepieniężnych, do których zaliczają się prawa majątkowe, ruchomości i nieruchomości. Od rodzaju prowadzonej egzekucji administracyjnej zależy, który organ będzie prowadził czynności egzekucyjne. 

Organami uprawnionymi do prowadzenia egzekucji administracyjnej z obowiązków pieniężnych są:

• naczelnik urzędu skarbowego
• właściwy organ gminy o statusie miasta oraz gminy wchodzącej w skład powiatu warszawskiego
• przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych w pierwszej instancji
• dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych
• dyrektor oddziału regionalnego Agencji Mienia Wojskowego
• inny organ w zakresie określonym odrębnymi przepisami prawa

Organami uprawnionymi do prowadzenia egzekucji administracyjnej z obowiązków niepieniężnych są:

• wojewoda
• właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego
• kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży
• kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży
• każdy organ Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Straży Granicznej, Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, organ Państwowej Inspekcji Pracy
• inne organy powołane do ochrony spokoju i bezpieczeństwa

Właściwość miejscowa organu egzekucyjnego

Właściwość organu uprawnionego do prowadzenia egzekucji pieniężnych ustala się według miejsca zamieszkania zobowiązanego. W przypadku egzekucji niepieniężnych właściwość organu ustala się według lokalizacji mienia oraz położenia nieruchomości.