Mechanizm odwrotnego obciążenia - najważniejsze informacje

fot. fot. pixaby.com/CC creative commons

Odwrotne obciążenie to mechanizm który polega na przerzuceniu obowiązku rozliczania podatku VAT ze sprzedawcy na nabywcę. W tradycyjnym modelu to sprzedawca nalicza i odprowadza podatek VAT, natomiast w przypadku odwrotnego obciążenia obowiązek ten przechodzi na kupującego. W dzisiejszym artykule Bizin.pl przedstawimy najważniejsze informacje dotyczące odwrotnego obciążenia. 

Kiedy należy stosować odwrotne obciążenie 

Odwrotne obciążenie to mechanizm rozliczania podatku VAT który polega na przeniesieniu obowiązku rozliczenia VAT ze sprzedawcy na nabywcę. Kilka lat temu odwrotne obciążenie funkcjonowało w obrocie krajowym przy sprzedaży tzw. towarów i usług wrażliwych wskazanych w załącznikach nr 11 i 14 do ustawy o VAT. Przepisy te zostały zastąpione obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności. 

Odwrotne obciążenie jednakże nadal funkcjonuje w transakcjach zagranicznych, czyli np. przy transakcjach sprzedaży towarów i usług zawieranych pomiędzy podatnikami VAT z różnych krajów Unii Europejskiej. Reverse charge jest odpowiednikiem odwrotnego obciążenia dla transakcji międzynarodowych.

Z odwrotnym obciążeniem można spotkać się również w odniesieniu do transakcji realizowanych na terenie Polski. Obecnie dotyczy ono dostawy gazu w systemie gazowym, dostawy energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. Zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne będące nabywcą tego gazu, tej energii lub usługobiorcą tych uprawnień, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:

• w przypadku dostawy tego gazu lub tej energii – nabywcą jest podatnik jako podatnik VAT czynny, którego główna działalność w odniesieniu do nabywania gazu lub energii elektrycznej polega na ich odprzedaży i którego własne zużycie tych towarów jest nieznaczne;
• w przypadku świadczenia tych usług – usługobiorcą jest podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny;
• dostawa tych towarów lub świadczenie tych usług są dokonywane w ramach transakcji zawartej bezpośrednio lub za pośrednictwem uprawnionego podmiotu na giełdzie towarowej w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych, rynku regulowanym lub OTF w rozumieniu Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi;
• dostawcą lub usługodawcą jest podatnik zarejestrowany, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku.

Faktury z „odwrotnym obciążeniem”

Obowiązkowe elementy faktury zostały zawarte w ustawie o podatku od towarów i usług. W ustawie tej wskazano, że faktura powinna zawierać w przypadku dostawy towarów lub wykonania usługi, dla których obowiązanym do rozliczenia podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze jest nabywca towaru lub usługi – wyrazy „odwrotne obciążenie”. Przepis ten odnosi się głównie do transakcji zagranicznych, w których do rozliczenia podatku VAT zobligowany jest nabywca. W takiej sytuacji faktura nie zawiera stawki VAT ani kwoty podatku należnego, ponieważ obowiązek rozliczenia VAT spoczywa na nabywcy.

W zakresie wystawiania faktur dokumentujących sprzedaż towarów lub usług objętych kilka lat temu mechanizmem odwrotnego obciążenia, sprzedawca, wystawiając fakturę, nie dodaje już na niej adnotacji „odwrotne obciążenie”, ponieważ te przepisy zostały wycofane. 

Aktualnie sprzedawca stosuje przepisy dotyczące obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności i na fakturze zamieszcza adnotację „mechanizm podzielonej płatności”, oczywiście przy spełnieniu odpowiednich warunków transakcji. 
Zgodnie z ustawą o VAT faktura powinna zawierać w przypadku faktur, w których kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, obejmujących dokonaną na rzecz podatnika dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy – wyrazy „mechanizm podzielonej płatności”, przy czym do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania.

Może się zdarzyć sytuacja w której przedsiębiorca dokonujący nabycia towarów lub usług objętych aktualnie obowiązkiem mechanizmu podzielonej płatności, do których wcześniej stosowano odwrotne obciążenie, otrzyma fakturę z adnotacją „odwrotne obciążenie”. Zapis ten ma jedynie charakter informacyjny, a nie wiążący prawnie. Oznacza to, że nawet gdy sprzedawca nie umieści owej adnotacji na fakturze, nabywca musiał ponieść konsekwencje podatkowe, gdy ustawa nakazuje takie, a nie inne zasady opodatkowania. Reguła ta działa także w drugą stronę. W sytuacji, gdy sprzedawca doda na fakturze zapis „odwrotne obciążenie”, a ustawa nie przewiduje użycia tego mechanizmu wobec sprzedawanych towarów bądź usług, nabywca nie poniesie konsekwencji podatkowych. Otrzymując taką fakturę od kontrahenta, należy zachować szczególną ostrożność i sprawdzić, czy dokonana transakcja nie powinna zostać opłacona mechanizmem podzielonej płatności, który zastąpił stosowane wcześniej odwrotne obciążenie.